Wydział Prawa

[Karol Józef Wittelsbach]

Prawo administracyjne materialne

Dział prawa administracyjnego, obejmujący normy zawarte w przepisach prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego, które określają treść praw i obowiązków (zachowanie się) ich adresatów, czyli organów administracji publicznej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz tej administracji.

Prawo administracyjne uznawane jest powszechnie za najobszerniejszą gałąź prawa, obejmuje najliczniejszą, najbardziej dynamiczną grupę przepisów. Prawo administracyjne materialne jest otwartym działem prawa, ponieważ nie ma ściśle wyznaczonego zakresu rzeczowego. Jest działem wewnętrznie zróżnicowanym, charakteryzującym się tym, że jest konkretyzowany przez akt administracyjny, rzadziej przez akt normatywny.

Rodzaje norm prawa administracyjnego materialnego

Normy konkretyzowane przez akty administracyjne – to sytuacja, w której przepisy prawa materialnego ustalają przesłanki, na podstawie których organ administracji publicznej w drodze aktu administracyjnego nakłada na indywidualnie określonego adresata obowiązki lub przyznaje określone uprawnienia (np. koncesje, pozwolenia).

Normy stosowane bezpośrednio – to sytuacja, w której normy prawa materialnego określają prawa i obowiązki ich adresata wprost, bez potrzeby wydania aktu indywidualnego, rola organu administracji publicznej sprowadza się do kontrolowania i przestrzegania tych norm (np. obowiązek szkolny, obowiązek stosowania się do znaków drogowych).

Normy konkretyzowane przez czynności materialnotechniczne – to sytuacja, w której normy prawa materialnego ustalają prawa czy obowiązki adresata bez potrzeby wydania aktu indywidualnego, ale jednocześnie ustalają obowiązek organu administracji publicznej podjęcia określonej czynności materialnotechnicznej (np. wydanie dowodu osobistego, wpis do ewidencji).

[Karol Józef Wittelsbach]

Prawo administracyjne procesowe

Postępowanie administracyjne, w doktrynie jest definiowane jako określony tryb działań organów administracji publicznej w sprawach dotyczących praw i obowiązków niepodporządkowanych im służbowo konkretnych podmiotów bądź też jako uporządkowany ciąg czynności procesowych, dokonywanych przez organ administracji publicznej i inne podmioty tego postępowania, zmierzających do załatwienia sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej. Postępowanie administracyjne sensu stricto nazywa się także ogólnym postępowaniem administracyjnym oraz postępowaniem administracyjnym jurysdykcyjnym.

W znaczeniu szerokim zalicza się do postępowania administracyjnego także postępowanie uproszczone w sprawach skarg i wniosków oraz w sprawach wydawania zaświadczeń, postępowania karno-administracyjne, postępowania dyscyplinarne, postępowanie egzekucyjne w administracji oraz postępowanie przed sądami administracyjnym, z kolei mianem postępowania administracyjnego w ścisłym znaczeniu określa się rozprawę administracyjną.

Rodzaje postępowania administracyjnego
Postępowanie administracyjne możemy podzielić na następujące rodzaje:

* Ogólne
* W sprawach o wydawanie zaświadczeń
* W sprawach skarg i wniosków
* W sprawach podatkowych (Ordynacja podatkowa)
* Postępowanie administracyjne w sprawach z zakresu ochrony środowiska (Prawo ochrony środowiska)
* W sprawie dostępu do informacji stanowiących tajemnicę służbową (Ustawa o ochronie informacji niejawnej)

Wewnątrz postępowania ogólnego wyróżniamy postępowanie:
- budowlane
- sanitarne
- drogowe
- rolne
- leśne
- przemysłowe
- melioracyjne
- środowiskowe

[Karol Józef Wittelsbach]

Oryginalne wpisy sporządził Graf Henryk von Groc

[Karol Józef Wittelsbach]

Prawo Konstytucyjne
Dawniej prawo państwowe czyli zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.

Podstawowym aktem prawnym określającym ustrój państwa jest konstytucja, jej postanowienia znajdują rozwinięcie w szeregu ustaw. Najczęściej konstytucja ma postać jednego aktu prawnego, może mieć też kształt kilku aktów tej samej rangi. Wyjątkiem jest ustrój Wielkiej Brytanii, w której porządku prawnym, brak jest jednolitego aktu tej rangi, zaś treść konstytucji można wywieść z szeregu aktów prawnych powstałych na przestrzeni wieków (np. Wielkiej Karty Swobód z 1215 r., Act of Settlement z 1701 r.).

W demokratycznym państwie prawa przyjmuje się wymóg zgodności wszystkich aktów prawnych z konstytucją. Jest to wynikiem przyjętej hierarchii aktów prawnych, zgodnie z którą każda ustawa musi być zgodna z konstytucją (zasada konstytucyjności, zaś każde rozporządzenie wykonawcze nie może być sprzeczne z ustawą i konstytucją (zasada legalności). Do oceny zgodności aktów prawnych z normami wyższego rzędu powołany jest Trybunał Konstytucyjny.

Podstawowymi źródłami prawa stanowionego (zwanych inaczej aktami prawotwórczymi) są, enumeratywnie wymienione w Konstytucji, następujące akty normatywne:

* Konstytucja
* Ratyfikowane umowy międzynarodowe
* Ustawy (Dekrety Królewskie)
* Rozporządzenia
* Akty prawa miejscowego

[Karol Józef Wittelsbach]

Konstytucja
(od łac. constituo,-ere – urządzać, ustanawiać, regulować)

Akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. W skład materii konstytucyjnej mogą wchodzić różne zagadnienia. Konstytucja może więc określać: podstawy ustroju społeczno-gospodarczego państwa, ponadto organizację, kompetencje i sposób powoływania najważniejszych organów państwowych, oraz podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywatela.

Podręczniki prawnicze określają konstytucję jako ustawę zasadniczą charakteryzującą się specjalnym, wyjątkowym procederem jej zmieniania. Na straży konstytucji stoi głowa państwa, często nad jej przestrzeganiem czuwa specjalny trybunał. Konstytucja jest najwyższym aktem normatywnym. Za pierwszą historycznie uznaje się konstytucję USA (17 września 1787). Za drugą na świecie, a pierwszą w Europie, uznaje się najczęściej polską Konstytucję 3 Maja z 1791 roku. Należy zaznaczyć, że czasami za pierwszą na świecie uznawana jest Konstytucja Korsyki z 1755 roku zaś niektórzy badacze historii prawa jako drugą (na świecie i w Europie) klasyfikują Konstytucję Szwecji z roku 1772, która, pomimo wprowadzenia monarchii absolutnej, uznawana jest za stosunkowo liberalny akt prawny.
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z 17 września 1787

[Karol Józef Wittelsbach]

Ratyfikowane Umowy Międzynarodowe

Ratyfikacja to jeden ze sposobów wyrażenia ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy. Jest formą najbardziej uroczystą (co różni ją od "zatwierdzenia"), z reguły dokonywaną przez głowę państwa (prezydenta, monarchę). Dowodem dokonania ratyfikacji jest dokument ratyfikacyjny, który składa się u depozytariusza (w przypadku umów wielostronnych) lub wzajemnie wymienia z drugim układającym się państwem (w przypadku umów dwustronnych).

[Karol Józef Wittelsbach]

Ustawy

Ustawa to akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.

W określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą (tzw. moc prawną) od Konstytucji oraz umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, równą rozporządzeniu z mocą ustawy a wyższą od zwykłych rozporządzeń. Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Konstytucja wymaga niekiedy uchwalenia odpowiedniej ustawy, wskazując kierunek przyjętych w niej rozwiązań. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. ustawa budżetowa, określenie sytuacji prawnej obywatela, regulacja ustroju i zakres działania samorządu terytorialnego). Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją. Zgodnie z Konstytucją ustawa nie może być też sprzeczna z ratyfikowaną przez dany kraj umową międzynarodową i prawem ustanowionym przez organizację międzynarodową, której ten kraj przekazał "kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach". Inne akty normatywne (np. rozporządzenia) muszą być zgodne z ustawami.

[Karol Józef Wittelsbach]

Dekret

Akt normatywny mający moc ustawy, wydany jednak nie przez parlament, ale przez organ władzy wykonawczej (prezydenta, premiera, rząd) lub (króla). Dekretem również nazywamy dokument wydawany przez biskupa lub arcybiskupa danej diecezji, skierowany do księży (najczęściej wikariuszy), mówiący o przeniesieniu lub zmianie parafii poszczególnych duchownych.

[Karol Józef Wittelsbach]

Oryginalne wpisy sporządził Graf Henryk von Groc

[Karol Józef Wittelsbach]

Prawo Międzynarodowe

To jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Termin "prawo międzynarodowe" zaczął być stosowany w XVIII wieku. Przyjmuje się, że po raz pierwszy użył go Jeremy Bentham w 1780 roku. Wcześniej powszechnie używano terminu "prawo narodów", które pochodziło z czasów cesarstwa rzymskiego i było tłumaczeniem łacińskiego terminu ius gentium - działu prawa rzymskiego regulującego stosunki prawne obywateli Rzymu z cudzoziemcami.

Prawo międzynarodowe początkowo obejmowało przede wszystkim zagadnienia prawa wojny, które określało kiedy oraz w jaki sposób wolno prowadzić wojnę. Inne działania międzynarodowe z reguły także powiązane były z wojnami (zawieranie traktatów przymierza i pokoju, wysyłanie poselstw). Zaczęto je łączyć w zbiorowym określeniu "prawo pokoju". Dwupodział na prawo wojny i prawo pokoju jest charakterystyczny dla prawa międzynarodowego przez większą część jego historii, przy czym z czasem kolejność uległa odwróceniu i prawo międzynarodowe dzielono na prawo pokoju i prawo wojny.

Działy prawa międzynarodowego określa się przede wszystkim poprzez dziedzinę regulacji. Do tak wyodrębnianych działów zalicza się:

* prawo traktatów, zw. też prawem umów międzynarodowych,
* służba zagraniczna: prawo dyplomatyczne i prawo konsularne,
* prawo dotyczące terytorium: delimitacja, prawo morza, uregulowania dotyczące rzek międzynarodowych, prawo lotnicze,
* prawo dotyczące ludności: ochrona praw człowieka, zagadnienia obywatelstwa, cudzoziemców, ekstradycji, azylu i ochrony uchodźców,
* prawo organizacji międzynarodowych,
* rozwiązywanie sporów międzynarodowych,
* prawo konfliktów zbrojnych, zwane też prawem humanitarnym,
* międzynarodowe prawo karne.